Zeytin’de Hastalık ve Zararlılar

Zeytinde Hastalık ve Zararlılar

Zeytin Zararlıları

1-Zeytin Sineği

(Bactrocera oleae Gmelin)

Tanımı ve zarar şekli:

Ülkemizdeki bütün zeytinlik sahalarında görülen ergini sinek olan bir zararlıdır. Ergini 4-6 mm boyunda kahve ve bal renklidir. Larvaları yaklaşık 6-8 mmboyunda, şeffaf ve beyaz renklidir. Pupaları ise fıçı şeklinde ve kahverengi bir görünüme sahiptir.

Kışı genellikle toprağın 2-5 cm derinliğinde pupa halinde ve ormanlık alanlarda ergin Olarak geçirir. Kışlayan erginler kabuklu bitler ve yaprak bitlerinin salgılamış oldukları şekerli Maddelerle beslenirler. Toprak sıcaklığının 10 C’ye ulaşması ile birlikte erginler topraktan çıkmaya başlarlar ve civardaki tatlı maddelerle beslenmeye başlarlar. Haziran sonlarına doğru çiftleşen Dişi ergin sinekler iri ve yağlanmaya başlayan zeytin meyvelerinin yan yüzeyine gelecek şekilde 0,5-1 mm derinliğine yumurtasını yumurta koyma borusu vasıtası ile açmış olduğu yarığa bırakır. Her dişi her zeytin danesine ancak bir yumurta bırakır. Bazı yoğunluğun yüksek olduğu yıllarda meyvelere daha fazla yumurta bırakabilirler. Yumurta bırakılan yer 1-2 gün içinde kahve rengine dönüşür ve bu yere “VURUK” denir. Marmara Bölgesinde 3-4 nesil verebildiği bilinmektedir.

Zararlı larva döneminde meyve etini yemek ve galeriler açmak suretiyle zarara neden olur. Meyvelerin çürümesi, yağdaki asit miktarının artması ve yağ miktarının azalması gibi zararlara neder olur. Salgın olan yıllarda zarar oranı %70’e kadar ulaşabilmektedir.

Mücadelesi

Meyveler yumurta koyma olgunluğuna geldiğinde tuzaklarda yakalanan erginlerin sayısında artış tesbit edilmelidir. Salamuralık çeşitlerde %1, yağlık çeşitlerde ise %6 vuruk tesbit edildiğinde kaplama ilaçlama yapılmalıdır.

Kaplama ilaçlamada

ilaçlardan birisi kullanılabilir.

2-Zeytin Güvesi (Prays oleae Bern.)

Tanımı ve Zarar Şekli

Ergini kelebek olan zararlının boyu 7-8 mm kadardır. Ön kanatlarının üzerinde siyah renkli lekeler ve uçlarında ise gri saçaklar bulunur. Larvaları kirli beyaz ve sarımtrak renkte olup, boyları 0,8-1 cm kadardır. Pupası dışarıdan görülebilen seyrek dokulu açık renkli bir kokon içinde bulunur.

Zeytin ağacının farklı fenolojik dönemlerinde olmak üzere yılda 3 döl verir. Bunlar yaparak, çiçek ve meyve dölleridir.

a) Yaprak Dölü

Meyvelerde beslenen larvalardan meydana gelen erginler Eylül Aralık ayların arasıda çıkarak yapraklara yumurtalarını bırakırlar. Yumurtalardan sıcaklığın durumuna bağlı olarak 8-15 günde çıkan larvalar yaprağın epidermisine girerek kışı burada geçirirler. Şubat sonlarından itibaren kışladıkları yerlerden çıkan larvalar taze sürgün uçlarını ve yaprakları yiyerek beslenirler. Olgunlaşan larvalar uç yapraklarda kokon örerek yeniden pupa olurlar.    b) Çiçek Dölü

Yaprak dölünden oluşan erginler Nisan-Mayıs aylarında yeni oluşmuş çiçek tomurcuklarına Yumurtalarını bırakırlar. 8-10 günde çıkan larvalar çiçek tomurcuklarının içine girerek beslenirler. Larvalar 30-40 tomurcuğa zarar verebilmektedirler. Gelişmesini tamamlayan larvalar tomurcuklara ördükleri ağ içerisinde pupa olurlar.

c) Meyve Dölü
Mayıs sonu haziran başlarında meyvelerin 5 numara saçma büyüklüğüne gelen zeytin Danelerine çiçek dölünde meydana gelen erginler meyvelerin çanak yaprakları üzerine yumurta Bırakırlar. Yumurtalardan çıkan larvalar meyveye girirken sapla meyvenin bağlantısını bozarak Karabiber dökülmesine neden olurlar. Meyve içine giren larvalar ise çekirdek evinin iç yüzeyinde Beslenmelerine devam ederler. Meyve içinde beslenmelerini tamamlayan larvalar 2,5-3,5 ay sonra Pupa olmak üzere sapa yakın bir yerden meyveyi terk ederler.Bu sırada sap dibinde gözle görülebilen büyüklükte bir delik açarlar. Bu çıkış deliği genellikle meyve ile sapı birbirinden ayırdığından meyveler dökülür.

MücadelesiZeytin tomurcuklarının kabarmaya başladığı Nisan başlarından itibaren delta tipi eşeysel çekici tuzaklarla ergin yoğunluğu takıp edilmelidir. Çiçek ve meyve nesline karşı kimyasal mücadele yapılaması tavsiye edilmekte olup aşağıdaki ilaçlar tavsiye edilen dozlarda kullanılmalıdır.

  3-Zeytin Karakoşnili (Saissetia oleae Olivier) Tanımı ve zarar şekli: Zeytin Karakoşnilinin 7 ayrı biyolojik dönemi vardır.Kışı genellikle yapraklarda 2. ve 3. dönem larva halinde geçirmektedir.Kışı geçiren larvalar havaların ısınması ile sürgünlere göç etmekte,buralarda gelişerek yumurtasız dişi dönemine girmektedir.Marmara Bölgesinde yumurtalı dişi dönemine geçişi Temmuz ayını bulmaktadır.Yumurtadan çıkış periyodu 1 ila 3 aydır,yumurtalar ana kabuğu altında açılır ve aktif larvalar kabuk altından çıkarak yaprak sürgün gibi aksamlara yayılırlar.Yaz boyunca çıkan larvalar yaprak ve sürgünlerde dolaşarak 1 hafta içerisinde elverişli buldukları yere yerleşirler.Yaz sonlarına doğru 2. ve 3. dönem larva olurlar,kışa bu durumda girerler.Üreme gücü yüksek bir zararlıdır,her bir ana kabuğu altında 500-3000 adet arasında yumurta bulunur.Kışın sıcaklıklar 5-6 gün süreyle 0 derecenin altına düştüğünde ve yaz aylarında kuru sıcakların etkisiyle önemle ölçüde doğal ölümler meydana gelmektedir. Larva ve ergin döneminde ağacın öz suyunu emerek beslenir.Beslenme sırasında salgıladığı tatlımsı maddelerde funguslar üreyerek (Karaballık Hastalığı = Fumajin) meydana gelir. Öz suyunun emilmesiyle ve karaballığın meydana gelmesiyle fotosentez zayıflar ağaç güçsüzleşerek verimde azalmalar olur. Mücadelesi: Doğal düşmanlarının zararlıyı baskı altına alamadığı dönemlerde zararlıya karşı ilaçlama yapılmalıdır.          Kış mücadelesi; karakoşnilin yoğun olduğu bahçelerde Ocak-Şubat ayları içerisinde %70 ve %80 yazlık mineral yağ içeren ilaçlarla hava sıcaklığının 4-14 derece olduğu günlerde yapılmadır.          Yaz mücadelesi; yumurtaların %50 sinin açıldığı devrede birinci,%90 ının açıldığı devrede ikinci ilaçlama yapılmalıdır. Mücadelede Deltamethrin, Methidathion, Omathoate aktif maddeli ilaçlardan bir tanesi tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.      Zeytin Karakoşnili Mücadelesinde Kullanılan İlaçlar

Zeytin Hastalıkları

1-     Zeytin Halkalı Leke Hastalığı (Cycloconium oleaginum)

Hastalığa sebep olan fungus yıl boyunca ağaç üzerinde canlı olarak kalmaktadır. Hastalığın ilk belirtileri yaprakların üst yüzeyinde görülen siyahımsı gri renkli yuvarlak noktalar şeklindeki lekelerdir. Noktaların bulunduğu yerde renk açılır,daha sonra noktanın çevresinde yaprak renginde bir halka oluşur. Bu şekilde halkalar dışa doğru devam ederek hastalığın tipik belirtisi ortaya çıkar.Bir yaprakta 2-30 adet leke bulunabilir. Hastalığın en uygun gelişme sıcaklıkları 18-20 derecedir. İlk ve son bahar aylarında yağışlı geçen günler hastalığın gelişmesi için uygundur. Çok su tutan sık dikilmiş güneşlenmesi az fazla azotlu ve çiftlik gübresi verilmiş bahçeler hastalığın artmasına neden olur. Hastalıkla enfekte olan yapraklar.Haziran ve temmuz ayında dökülerek ağacın zayıf kalmasına ve verimin düşmesine neden olur.MÜCADELESİ;Birinci ilaçlama sonbahar sürgünleri görülmeden hemen önce, ikinci ilaçlama Nisan ayı içerisinde yapılmalıdır.Her iki mücadelede de hazır bakırlılar, bitertanol ve %1 lik Bordo Bulamacı ilaçlarından biri  ile ilaçlama yapılmalıdır.2- Antraknoz-Çürükleke (Takoz Mantarı) HastalığıHastalık etmeni fungustur.Hastalığın en çok görülen şekli meyvelerdeki zararıdır.Kuru meyvelerden veya hastalıklı dal ve yapraklardan dağılan fungus sporları meyve ile temasa geçer.yağmur,sürekli çiğ ve yüksek rutubetle çimlenen sporlar henüz genç ve yeşil olan meyvelere ulaşır.Böylelikle meyve üzerinde %40 a ulaşan bir ağırlık kaybı,meyvede kısmen yada tamamen kuruma,çıkarılan yağda asitlik artışı görülür.Hastalığın devam etmesi için %90 üzerinde hava nemi ve hastalığın yayılması içinde 18-25 derece arasında sıcaklığa ihtiyaç vardır.Bölgemizde ağustos ayından itibaren hastalık enfeksiyonu görülebileceğinden kimyasal mücadelesinin yapılması gerekmektedir.Hastalık yoğunluğunun nem ve sıcaklıkla direk ilgisi olması nedeniyle ağustos ayı sonunda ve eylül ayı ortalarında iki defa olmak üzere mücadele yapılmalıdır.Mücadelesi; Halkalı Leke Hastalığına karşı yapılan mücadele bu hastalığında 1.mücadelesini karşılamaktadır.Eylül ayının ikinci yarısından itibaren yapılacak olan 2.mücadelede de hazır bakırlı ilaçlardan biri veya %1 lik Bordo Bulamacı usulune uygun olarak kullanılmalıdır.2-     Zeytin Solgunluğu (Verticillium dahliae) Hastalık etmeni fungustur. Hastalık belirtileri zeytin ağaçlarının bazen bir veya birkaç dalında görüldüğü gibi bazende tamamında görülebilmektedir. Hastalık belirtilerini dallardaki sürgün ve yaprakların nisan mayıs Ayları içerisinde kuruması ve bu şekilde dökülmeden kış aylarına kadar ağaç üzerinde kalmasıyla Gösterir . Hastalık dezenfekte edilmeyen budama aletlerinin kullanılması ve aşı macunu ile kapatılmayan derin yara yerlerinden enfeksiyon yapabilmektedir. Hastalık şiddetini artıran unsurlar olarak gereğinden fazla kullanılan azotlu gübreler, fazla sulama, dezenfekte edilmeyen budama aletleri, salma veya yağmurlama sulama yapılması sayılabilir. Genellikle zeytin ve diğer bazı konukçular arasında (pamuk, domates, biber vb.) hastalığın geçişi mümkündür. Zeytin bahçelerinde sıklıkla verticillium görülmesinin nedeni aynı toprakta yukarıda belirtilen ürünlerin münavebe uygulanmaksızın tarımının yapılmasıdır. Ayrıca hastalıklı zeytin yaprakları toprakta hastalık etmeninin devamlılığını sağlar ve bulaşma kaynağıdır. Yine hastalığın sürüm ve sulama işlemleri yoluyla yakın mesafelere dağılımı söz konusudur. Uzun mesafelere taşınımı bulaşık bitki materyali ile olmaktadır. Yine toprağın sürüm şeklinin ve sayısının hastalığın şiddetini artırdığı düşünülmektedir. Sulamanın yapıldığı alanlarda hastalık daha yoğun görülmektedir. Bu nedenle sulamada damla sulama yöntemi tercih edilmeli ve gereksiz toprak işleme ve sulamadan kaçınılmalıdır. Mücadelesi: İlaçlı mücadelesi bulunmamakla birlikte, hastalık enfeksiyonunu önlemek için kültürel önlemler uygulanmalıdır. Uygulanacak kültürel önlemler: 1-Hastalıklı dallar sağlam kısımdan kesilerek yakılmalı ve yara yerine %2’lik göztaşı eriyiği sürülerek yara yeri aşı macunuyla kapatılmalıdır. 2- Budama aletleri ağaçtan ağaca geçerken çamaşır suyu çözeltisine batırılarak dezenfekte edilmelidir. bir litre suya 1 çay bardağı çamaşır suyu yeterlidir. 3-Hastalığa olan duyarlılığı artırması nedeniyle azotlu gübreler dengeli ve ihtiyaca göre verilmelidir. 4-Taban, su tutan ve ağır topraklı alanlarda zeytin bahçesi tesis edilmemelidir. 5-Bahçe tesisinde hastalıksız fidanlar kullanılmalıdır. 6-Ağaç veya fidan hastalık nedeniyle tamamen kurumuşsa sökülerek bahçeden uzaklaştırılmalı ve yakılmalıdır. Ağacın söküldüğü çukura ise sönmemiş kireç dökülerek hastalığın diğer alanlara yayılması engellenmelidir. Kısa vadede aynı yere fidan dikilmemelidir. BESİN ELEMENTLERİ EKSİKLİKLERİ Makro ve mikro element eksikliklerine karşı zeytinliklerde Aralık Ocak aylarında alınacak olan yaprak ve toprak örnekleri analiz ettirilmeli ve gübreleme bir program dahilinde yapılmalıdır.

Zeytin her ne kadar fakir toprakların zengin bitkisiyse de Bor (B) ve Potasyum (K) gibi bitki besin elementlerinin eksikliğine aşırı duyarlıdır.

Zeytinde Bor noksanlığının yapraklardaki etkileri Zeytinde potasyum noksanlığının yapraklardaki etkileri