Zeytinde Budama – Zeytin ağacının budanması

ZEYTİN AĞACININ BUDANMASI

BUDAMA : Zeytin ağacı kendi haline bırakılırsa gelişigüzel dallanır, budaklanır. Dallar sıklaşır. Bu sıklık arasında bazı dallar güneşe kavuşmak için uzayıp giderler. Altta kalanlar cılızlaşır. Bütün ağaç karmaşık bir biçime girer. Orman ağacına dönüşür. Sonunda çalılaşma başlar. Tepe dallar da az ve iri tane tutar. Etekler de hiç tane tutmaz, tutsa da cılız ve ufak olur. Tepe dallar güneşi engellediğinden güneş ışınları alt dallara kadar ulaşamaz. Güneş görmeyen mahsul dallarından (hele de bölgemiz için önemli olan) iri ve kaliteli tane beklenemez. Daha ağaç fidan iken bu durumu bilerek ona göre ağaç şekli vermek gerekir.

Bu temel bilgileri verdikten sonra budamanın tarifini yapalım: Kuvvetli ve sağlıklı bir dallanma, ağacın büyüme gidişine uygun bir taç kurma, ağaç üzerinde çalışmaları kolaylaştırma, ağacı besleyen sürgünler ile mahsul sürgünleri arasında bir denge kurma ve kıt ürün yılını (altemanas, periyodisite) kısmen olsa da önleme, sofralık zeytinlerde tanenin iriliğini sağlamak amacı ile bu isteklerimizi engelleyen dal. dalcık ve sürgünlerin kesilmesine budama denir.

Budamada öncelikle tüm kesici ve yarıcı araçların bulunması ve kesime hazırlanması gerekir. Makaslar onarılmalı, bıçkılar dişlenmeli, baltalar bilenmelidir.

Budama ağacın dibine geldiğine bir süre düşünmelidir. Şekil budaması mı, ınahsul budaması mı, yoksa gençleştirme budaması mı yapılacağına karar vermelidir.

Ağaç genç olsun, kart olsun budama mahsul dallarının oduna kaçmasına, yukarı ve yanlara açılarak oluşmasına meydan verilmemelidir. Kesime önce kalın dal varsa onu keserek başlanmalıdır. Kesim kalından inceye giderek yapılmalıdır.

Seyreltme, aralama budaması, taçın tepesinden başlayıp eteklere inilerek yapılır. Aşağıdan yukarıya yapılmamalıdır.

Dalları birbirine bağlayan bilezikler vardır. Kesim bu bileziğin altından yapılırsa, ağaç beslenmede sıkıntı çeker. Çok üzerinden yapılırsa tırnak kalır. Kesim bileziğin hemen üstünden yapılmalıdır.İnce dallar makasla, kalın dallar balta ve nacakla budanmalıdır. Testere, bıçkı gibi araçlarla budama kolaydır. Kalın dallar bu aletlerle kesildiğinde bu yer serpet veya tahra ve nacakla perdahlanmalıdır. Her ağacın bir kesim istemi vardır. Ağacın yaşına, yorgunluğuna, genç veya kart olmasına göre bu istem başka başkadır. Usta budayıcı keseceği ağacın istemini aşağıdaki kurallara uyarsa kolayca kavrar. Budama şekiller şöyledir;

Şekil Budaması

Dikildikten sonra suyu ve gübresi verilen iki, üç yaşındaki fidanlara şekil budaması uygulanır. Üç yaşındaki bir fidanda, o yıl sadece ortadan en yüksek bir sürgün dibinden alınır. Şekil vereceğim diye başka kesim yapılmaz. Ertesi yıl yanlardan çıkan üç uygun dal ana dal, çatı dalı olarak seçilir. Diğerlerinden en uzun ve dik giden i alınır. Başka kesim yapılmaz. Üçüncü yıl üç ana daldan fazlası ve ortayı kapatanı kaldı ise o alınır. Şimdi ağaç oturaklı bir vazo şeklini almıştır. Bodur ağaç olmuştur. Bu ağaç artık ekonomik anlamda verime başlar. Verimli bu ağaçlara mahsul budaması uygulanacaktır.

Mahsul Budaması

Zeytin ağaçlarında, verilen bitki besin maddesinin, yani gübrenin hemen hemen üçte birini odun yer. Odunlar besleyici değil, yiyicidir. Odun dediğimiz dallarda ve dalcıklarda yaprak bulunmaz. Yapraklar sürgünler ve filizler üzerindedir. Ağacın odun kısmı sürgünleri engelleyecek şekilde beslenir. Yani gövde, dal ve dalcıklar ne kadar kısa tutulursa, sürgün ve filizler o kadar fazla beslenmiş olur. Budamada bu önemlidir. Ana daldan ve dallardan çıkan bir karıştan küçük filizler besleyicidir. Bunlar budanmamalıdır. Bu esaslara göre mahsul budaması yaparken ağacımız kuvvetli ve bakımlı ise hafif, ağacımız zayıf ise ağır budama yapılmalıdır. Ağacımız geçen yıl yüklü idiyse, bu yıl bu ağaca bol gübre verilmiştir. Güçlendirilmiştir. Böyle ağaçlarda ağır budama yaparsak bu yıl zaten az ürün vereceğinden daha az dane tutmasına neden oluruz. Ağacımız geçen yıl boş yılını yaşamış ise, çok fakat küçük dane yerine biraz daha az ama iri dane almak için daha ağır aralama budaması yapmak uygundur.

Tepe seyreltilmesinde güneşin etek dallara kadar sızması için yukarı kaçan baca dediğimiz dik sürgünlerin alınması mutlaka gereklidir. Her türlü mahsul budamasında bunu unutmayacağız. Budamadan sonra ğaçta bol bolobur çıkması budamanın yanlış olduğunu ifade eder.

Gençleştirme Budaması

Bazı zeytinağaçları, yanlış bakımla veya bakımsızlık yüzünden kendi bildiğine büyümüş, ağaçlar oduna laçarak uzamışlardır. Baı ağaçlar da yaşlanmak suretiyle bu duruma düşerler. Gelişme dengesi bozulmuş böyle ağaçları yeniden gençleştirmek zorundayız.

Bu ağaçlara iyi bir bakım uygulayacağız. Gençleştirme budaması yapacağız. Bu budama tümü ile bir budama sezonunda yerine getirilemez. En az üç yılda tamamlanmalıdır. Birden yapacak olursak, üç yıl yerine ağacın düzelmesi yıllar ister. Bu yıl en yukarı kaçan dalların, üzerindeki tepeden münasip olan üç tepe dalı, kendine yakın kalınlıktaki bağlı olduğu dal üzerinden kesilir. Kalan dallar gelecek yıla kadar yan dallar vererek gelişir. Gelecek yıl bir kademe daha inerek, yine münasip yerden gerileme budaması yaparak ağacın seviyesi biraz daha düşürülür. Böyle yeni sürgünler geliştirilir. Ağacımız üç yıl içinde taze dallar üzerine oturmuş olur. Bu yeni dallanma ile ağacımız, mahsuldar, odunlarından arınmış, gençleşmiş duruma gelir. Mahsul dalları gövdeye yaklaştırılmış olur. Düzenli ürün almak ancak, diğer bakım işlemleriyle beraber yapacağımız ıslah ve gençleştirme budamaları ile mümkündür.

Yeni kurulmuş zeytinliklerde, fidanlar iki, üç yaşına kadar budanmazlar. Bunların sadece kurumu, cılız filizleri paklanır, suyu verilir, çapası yapılır. 1990’da iki yaşına giren bu fidanın, sadece ortasındaki bir lideri alınır. Başka kesim yapılmaz. 1991’de bu kesim bir iki dal daha yapılır. Fazla kesim yapılmaz. 1992’de ortayı kapatan dik dallarda gerileme budaması yapılır. 1993’de ağaç çanak şeklini almış ve verime başlamıştır. Artık bu ağaca şekli bozulmadan mahsul budaması yapılmalıdır.

Budamada Dikkat Edilecek Hususlar

Budamada dikkat edilecek husuların başında, budama işleminde kullanılan alet ve ekipmanların temizliğidir. Aletler %5 hipolu su içinde en az 15 dakika bekletilmelidir. Aletlerden ikişer tane olması yararlıdır. Budama işleminden sonra budanan parçalar derhal bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Budama işlemi sırasında ağaçları yaralamamaya dikkat edilmelidir. Budanan kısımlar hemen kara boya veya % 1 ‘lik bordo bulamacı ile sıvanarak hava ile teması önlenmeli. Bu materyallerden hiçbirini temin edemiyorsak, büyük yaralar toprak ile kapatılmalıdır.

Karaboya: Katran + reçine karışımı veya aşımacunu + katran karışımı.